- Een kunstenaar kan zich, zo te zien,
alleen laten leiden door ervaring, intuïtie en vondsten. Op een bepaald
punt gekomen smelten die drie begrippen misschien wel samen. Maar vooraleer die
harmonie bereikt is, wijzen vondsten het duidelijkst de weg naar de vrijheid. ‘Ik
zoek niet, ik vind.’ luidde
Picasso’s overbekende uitspraak, die net zo goed bij Rubens of Rembrandt
past. Zoeken is bewust en niet alles in een kunstwerk kan bewust gedaan worden.
Voor wie de discipline van het vinden
wil leren, verandert de wereld vanzelf in een jachtterrein – een weidse
vlakte, nauwelijks in kaart gebracht, in de dichtbevolkte gebieden van Europa.
Het eenvoudigste voorwerp, een verbleekte postkaart van de rommelmarkt, een rozenwortel,
een krantenkop, een overdrijvende wolkenformatie, kan je treffen en een betekenis
krijgen, bij voorkeur onverwacht. Het zou verkeerd zijn om de wereld dan maar
te beschouwen als een soort rijstebrijberg waaraan je je te barsten hoort te
vreten. Om een vondst aan het licht te brengen, vorm te geven, is immers aandacht
vereist; toewijding; inzet van alle vermogens. Hard werk, streng werk. Erbij
liegen kun je niet: wat het wordt, dat wordt het. Ontmoediging hoort daar zeker
bij, als zelfs Leonardo da Vinci gefrustreerd gestorven is.
Het vertrouwen op vondsten, eerst aarzelend,
later in het besef dat er niets anders is dat je kan helpen, schenkt in elk geval
een gevoel van rijkdom. Er is een mens, hij houdt een stilgevallen horloge in
de hand op 25 januari 2002 of een oude Penguin-pocket, een steen met glanzende
aders of hij kijkt naar een gasboiler in een keuken; niet een filosoof kan verklaren
wat dat allemaal behelst, hoe het zover gekomen is. En dan hebben we het nog
slechts over een mens en enkele vondsten.
Wie van schilderijen houdt, deelt in
die ervaring van rijkdom. Schilderijen bieden de mogelijkheid tot zwerven.
Je
stapt een zaaltje van een museum in, kijkt rond en wacht af. Zal iets je naar
zich toehalen?
LEEN HUET
tekstfragment uit de catalogus(ISBN 90-71722-15-5) bij de tentoonstelling ‘Jachtvelden’ in het Dordrechts Museum